Primle Çalışan İşçinin Fazla Mesai Ücreti

4857 Sayılı İş Kanununda çalışma sürelerinin haftada en az 45 saat olduğu ve haftalık çalışma süresini aşan çalışmaların fazla çalışma ücreti olarak yüzde 50 zamlı ödenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Her ne kadar mevzuatımızda primle çalışan işçinin fazla mesai ücreti ile ilgili olarak farklı bir düzenlenme olmasa da Yargıtay bu konuda farklı içtihatlar benimsemiştir. Fazla çalışma ücretinin hesaplanması ile ilgili olarak Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır? başlıklı yazımı okuyabilirsiniz. Bu yazıda primlerin fazla çalışma ücretine etkisi Yargıtay kararları çerçevesinde incelenecektir.

Primle Çalışan İşçiler Fazla Mesai Talep Edebilir mi?

Yargıtay eski tarihli kararlarında primle çalışanların fazla mesai talep edemeyeceği veya sadece fazla mesainin zamlı kısmını talep edebileceği şeklinde kararlar vermekteyken son yıllarda bu görüşte değişikliğe gitmiştir.

Primle Çalışan İşçinin Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Yargıtay güncel görüşlerinde ücretin sadece primden oluşması, ücretin sabit ücret ile satışa ve sefer sayısına bağlı primden oluşması ve hedefe bağlı prim ödemelerinin farklı değerlendirilmesi gerektiği benimsenmiştir.

– Ücreti Sadece Primden Oluşan İşçiler

Ücreti sadece primden oluşan işçilere fazla mesai ücretinin sadece zamlı kısmının ödenmesi gerekir. Örneğin sattığı ürün başına prim alan ve ücretinin tamamı primden oluşan bir işçiye haftalık 45 saatin üzerindeki çalıştığı sürede hak kazandığı primler 0,5 oran üzerinden ödenmelidir.

Örnek: Haftada 50 saat çalışarak 20 parça ürün satan ve sattığı ürün başına 1.000,00 TL prim alan bir işçinin fazla çalışma ücreti ne kadardır? (İşçi sadece prim karşılığında çalışmaktadır.)

-Toplam Ücret: 1.000,00 x 20 = 20.000,00

-Saat Başına Düşen Ücret: 20.000,00 / 50 =400,00

-Fazla Çalışma Saati: 50-45= 5

-Saatlik Fazla Çalışma Ücreti= 400,00 x 0,5= 200,00

-Fazla Çalışma Ücreti = 200,00 x 5 = 1.000,00

-Toplam Ücret (Fazla Çalışma Dahil) = 20.000,00 + 1.000,00 = 21.000,00 TL

– Ücreti Sabit Ücret İle Satışa ve Sefer Sayısına Bağlı Primden Oluşan İşçiler

Ücreti sabit ücret ile satışa ve sefer sayısına bağlı primden oluşan işçilere haftalık 45 saatin üzerindeki sabit ücreti %150 zamlı ve primi %50 zamlı olarak ödenmelidir.

Örnek: Haftada 50 saat çalışan bir işçi söz konusu ayda 30.000,00 TL temel ücret ve 5.000,00 TL sefer primi almıştır. Bu işçinin fazla çalışma ücreti ne kadardır?

– Temel Ücret = 30.000,00

-Sefer Primi = 5.000,00

– Fazla Çalışma Saati= 50-45= 5

-Temel Ücrete Denk Gelen Saatlik Fazla Çalışma Ücreti= 30.000,00/225 x 1,5 = 200,00 TL

-Sefer Primine Denk Gelen Saatlik Fazla Çalışma Ücreti = 5.000,00/225 x 0,5 = 11,11 TL

-Temel Ücrete Denk Gelen Fazla Çalışma Ücreti= 200,00 x 5 = 1.000,00 TL

-Sefer Primine Denk Gelen Fazla Çalışma Ücreti = 11,11 x 5 = 55,55 TL

–Toplam Fazla Çalışma Ücreti= 1.000,00 + 55,55 = 1.055,55 TL

– Hedefe Veya Kotaya Bağlı Prim Ödemeleri

Hedefe veya kotaya bağlı olarak prime hak kazanan işçilerin fazla mesai ücretleri 1,5 kat üzerinden ödenmelidir. Dolayısıyla hedefe veya kotaya bağlı prim ödemelerinin fazla çalışma ücretinin hesabı noktasında bir etkisi bulunmamaktadır.

Yargıtay 9. H.D. 04.03.2024 Tarih, 2024/1713 Esas ve 2024/4103 Karar.
“Ücret sadece primden oluşuyorsa; fazla çalışma ücreti ödenen primin saat ücretinin %50 fazlasıyla ödenir. Ücret, sabit ücret ile hedefe veya kotaya bağlı primden oluşuyorsa; hedefe veya belli bir kotanın aşılmasına bağlı prim ödemesi uygulamalarında işçinin fazla çalışma ücreti sabit ücret üzerinden saat ücretinin %150 fazlasıyla ödenir. Başka bir anlatımla bu tür prim ödemelerinin fazla çalışma ücreti hesabına bir etkisi bulunmamaktadır.
Ücret, sabit ücret ile satışa, sefer sayısına vs. bağlı primden oluşuyorsa; satışa, ürün miktarına, sefer sayısına veya gidilen kilometreye göre prim ödemelerinde, sabit ücret üzerinden %150 zamlı saat ücretine göre hesaplama yapılarak sabit ücrete göre hak kazanılan fazla çalışma ücreti belirlenir. Ödenen prim miktarının %50 zam kısmına göre de hesaplama yapılır ve her iki hesap yöntemi toplanarak fazla çalışma ücreti belirlenir. Örneğin işçinin 3.000,00 TL sabit ücret ve 1.000,00 TL ortalama prim aldığı durumda 3.000,00 TL/225 saat x 1,5 x fazla çalışma saat sayısı = A şeklinde sabit ücrete göre hak kazanılan fazla çalışma ücreti belirlenir. Aynı dönem için ödenen primlerin fazla çalışmanın zamsız kısmını karşıladığı kabul edilerek, prim tutarı için 1.000,00 TL/225 saat x 0,5 x fazla çalışma saat sayısı = B hesabıyla prime düşen fazla çalışma ücreti belirlenir. A+B toplamı o dönem için hak kazanılan fazla çalışma ücretini belirler.”